आपले संविधान समजून घ्या भाग 1 : कलम 1 ते 50 अर्थासहित | Indian Constitution

भारतीय संविधानातील कलम 1 ते 50 (अर्थासह)

भाग I: संघ आणि त्याचे राज्यक्षेत्र

• कलम 1: संघाचे नाव आणि राज्यक्षेत्र — ‘इंडिया, म्हणजेच भारत, हा राज्यांचा संघ असेल.’
• कलम 2: नवीन राज्यांचा प्रवेश किंवा स्थापना — संसदेला नवीन राज्ये सामील करण्याचा अधिकार आहे.
• कलम 3: नवीन राज्यांची निर्मिती आणि विद्यमान राज्यांचे क्षेत्र, सीमा किंवा नावे बदलणे.
• कलम 4: पहिल्या आणि चौथ्या अनुसूचीमध्ये सुधारणा करणारे कायदे हे घटनादुरुस्ती मानले जाणार नाहीत.

भाग II: नागरिकत्व

• कलम 5: संविधानाच्या प्रारंभीचे नागरिकत्व — 26 जानेवारी 1950 रोजी कोण भारताचा नागरिक असेल हे ठरवते.
• कलम 6: पाकिस्तानातून स्थलांतरित झालेल्या व्यक्तींचे नागरिकत्व.
• कलम 7: पाकिस्तानात स्थलांतरित झालेल्या व्यक्तींचे नागरिकत्व.
• कलम 8: भारताबाहेर राहणाऱ्या भारतीय वंशाच्या व्यक्तींचे नागरिकत्व.
• कलम 9: दुसऱ्या देशाचे नागरिकत्व घेतल्यास भारतीय नागरिकत्व संपते.
• कलम 10: नागरिकत्वाचे हक्क चालू राहणे.
• कलम 11: संसदेला नागरिकत्वाशी संबंधित कायदे करण्याचा अधिकार.

भाग III: मूलभूत हक्क

• कलम 12: ‘राज्य’ म्हणजे काय, याची व्याख्या.
• कलम 13: मूलभूत हक्कांशी विसंगत असलेले कायदे अवैध ठरतात.
• कलम 14: कायद्यापुढे समानता.
• कलम 15: धर्म, जात, लिंग, वंश, जन्मस्थानावरून भेदभाव निषिद्ध.
• कलम 16: सार्वजनिक नोकरीत समान संधी.
• कलम 17: अस्पृश्यता नष्ट करणे.
• कलम 18: पदव्या नष्ट करणे.
• कलम 19: सहा प्रकारचे स्वातंत्र्य — बोलण्याचे, जमण्याचे, संघ स्थापन करण्याचे, भारतभर फिरण्याचे, राहण्याचे, व्यवसायाचे.
• कलम 20: गुन्हेगारी प्रकरणांमध्ये संरक्षण — एकाच गुन्ह्यासाठी दोनदा शिक्षा नाही.
• कलम 21: जीवन आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्याचा हक्क.
• कलम 21A: 6 ते 14 वयोगटातील मुलांना मोफत आणि सक्तीचे शिक्षण.
• कलम 22: अटकेसंबंधी संरक्षण.
• कलम 23: मानवाचा अपव्यापार आणि वेठबिगारीस मनाई.
• कलम 24: बालकामगारास मनाई.
• कलम 25: धर्म स्वातंत्र्य.
• कलम 26: धार्मिक व्यवहारांचे स्वातंत्र्य.
• कलम 27: धर्माच्या प्रसारासाठी कर देण्यास मनाई.
• कलम 28: धार्मिक शिक्षण व उपासनेस उपस्थित राहण्याचे स्वातंत्र्य.
• कलम 29: अल्पसंख्याकांच्या संस्कृतीचे संरक्षण.
• कलम 30: अल्पसंख्याकांना शिक्षण संस्था स्थापन करण्याचा हक्क.
• कलम 31: [रद्द केले] — मालमत्तेचा हक्क आता कलम 300A मध्ये.
• कलम 32: हक्कांच्या अंमलबजावणीसाठी सर्वोच्च न्यायालयात दाद मागण्याचा हक्क.
• कलम 33: सशस्त्र दलांच्या हक्कांवर मर्यादा.
• कलम 34: लष्करी कायदा लागू असताना हक्कांवर निर्बंध.
• कलम 35: अस्पृश्यता, वेठबिगारी इ. संदर्भात कायदे फक्त संसद करू शकते.

भाग IV: राज्य धोरणाची निर्देशक तत्त्वे

• कलम 36: ‘राज्य’ या शब्दाची व्याख्या.
• कलम 37: या तत्त्वांना न्यायालयातून अंमलात आणता येत नाही, पण राज्याने पालन करणे आवश्यक आहे.
• कलम 38: लोककल्याणासाठी सामाजिक व्यवस्था.
• कलम 39: स्त्री-पुरुष समानता, संपत्तीचे सामाजिक वितरण, समान वेतन इत्यादी तत्त्वे.
• कलम 39A: समान न्याय आणि मोफत कायदेशीर सहाय्य.
• कलम 40: ग्रामपंचायतींचे संघटन.
• कलम 41: काम, शिक्षण आणि सार्वजनिक मदतीचा हक्क.
• कलम 42: कामाच्या ठिकाणी मानवी परिस्थिती व प्रसूती सहाय्य.
• कलम 43: कामगारांसाठी निर्वाह वेतन व चांगले राहणीमान.
• कलम 43A: उद्योग व्यवस्थापनात कामगारांचा सहभाग.
• कलम 43B: सहकारी संस्थांना प्रोत्साहन.
• कलम 44: समान नागरी संहिता.
• कलम 45: बालकांसाठी मोफत शिक्षणाची तरतूद.
• कलम 46: अनुसूचित जाती-जमातींचे शैक्षणिक व आर्थिक हितसंवर्धन.
• कलम 47: पोषण, आरोग्य सुधारणा व मद्यबंदी.
• कलम 48: कृषी व पशुसंवर्धनाचे वैज्ञानिक संघटन.
• कलम 48A: पर्यावरण, वने व वन्यजीव संरक्षण.
• कलम 49: राष्ट्रीय स्मारकांचे संरक्षण.
• कलम 50: न्यायपालिका व कार्यकारी मंडळ विभक्त ठेवणे.

आपले संविधान समजून घ्या सर्व भाग खालील प्रमाणे:

• आपले संविधान समजून घ्या भाग 1: कलम 1 ते 50 अर्थासहित
• आपले संविधान समजून घ्या भाग 2: कलम 51 ते 100 अर्थासहित
• आपले संविधान समजून घ्या भाग 3: कलम 101 ते 150 अर्थासहित
• आपले संविधान समजून घ्या भाग 4: कलम 151 ते 200 अर्थासहित
• आपले संविधान समजून घ्या भाग 5: कलम 201 ते 250 अर्थासहित
• आपले संविधान समजून घ्या भाग 6: कलम 251 ते 300 अर्थासहित

{alertInfo}वरील माहिती मध्ये जर काही चुक झाली असेल तर नक्की आम्हाला E-Mail द्वारे कळवा, आम्हाला Suggestions देण्यासाठी येथे क्लिक करा!

{alertSuccess}Latest Updates साठी आम्हालाWhatsApp, Facebook, Instagram ला फॉलो आणि YouTube ला Subscribe करून Support करा! जय शिवराय जय भीम 💙🧡🙏!