चैत्यभूमीचा इतिहास: बाबासाहेबांच्या अंतिम संस्कारासाठी जागा मिळवण्याचा संघर्ष आणि लाखोंची धम्मदीक्षा

चैत्यभूमीचा इतिहास: बाबासाहेबांच्या अंतिम संस्कारासाठी जागा मिळवण्याचा संघर्ष आणि लाखोंची धम्मदीक्षा

भारताच्या सामाजिक, राजकीय आणि धार्मिक परिवर्तनाच्या इतिहासात जर एखादे नाव सर्वात तेजस्वी असेल, तर ते म्हणजे भारतीय संविधानाचे शिल्पकार, मानवतावादी समाजसुधारक आणि कोट्यवधी पीडित जनतेला स्वाभिमान देणारे भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर. 6 डिसेंबर 1956 हा दिवस भारतीय समाजासाठी अंधार घेऊन आला  बाबासाहेबांनी दिल्लीतील त्यांच्या निवासस्थानी शेवटचा श्वास घेतला. त्यांच्या निधनाने केवळ महाराष्ट्रच नव्हे तर संपूर्ण देश शोकसागरात बुडाला.

दुःखद बातमीचा स्फोट: दिल्ली ते मुंबई

सकाळी शांत वातावरणातील अचानक आलेल्या या बातमीने सर्वत्र खळबळ उडाली. डॉ. आंबेडकरांच्या निधनाची बातमी सर्वप्रथम त्यांच्या अत्यंत जवळच्या सुदाम बाबा यांना मिळाली. त्यानंतर नानकचंद यांनी ही माहिती प्रसारमाध्यमांपर्यंत पोहोचवली.

मुंबईतील P.E. Society च्या कार्यालयात सकाळी 11:55 वाजता ही बातमी घनश्याम तळवटकर यांना मिळाली. दुपारी 1 वाजता ही बातमी ‘वाऱ्यासारखी’ संपूर्ण मुंबईभर पसरली. जे आयुष्यभर इतरांना उभे करीत राहिले, ते आता आपल्यात नाहीत ही जाणीव अनुयायांच्या हृदयाला वेदनादायी धक्का देणारी होती.

दिल्लीतील त्यांच्या निवासस्थानी तत्कालीन पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू, केंद्रीय मंत्री आणि इतर नेते पोहोचून श्रद्धांजली वाहिली.

Also Read | हे देखील वाचा: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर महापरिनिर्वाण Photos | Dr Babasaheb Ambedkar Original Photos | Dr Ambedkar Last Photos

अंतिम दर्शनाचा प्रवास: दिल्ली ते मुंबई

अनुयायांचा समुद्र मुंबईत उसळणार हे निश्चितच होते. त्यामुळे बाबासाहेबांचा पार्थिव देह मुंबईत आणण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

दिल्लीतून प्रस्थान (4:30 सायंकाळी)

पार्थिव देह ट्रकमधून दिल्ली विमानतळावर आणण्यात आला. हजारो लोकांनी डोळ्यांतून आसवे ढाळत अखेरचे दर्शन घेतले.

नागपूरला ऐतिहासिक थांबा

रात्री 9 वाजता विमान नागपूरला उतरले. ही तीच भूमी जिथे 14 ऑक्टोबर 1956 रोजी लाखोंनी धम्मदीक्षा घेतली होती. पार्थिव देह दीक्षाभूमीवर रात्री 9 ते 12 वाजेपर्यंत ठेवला गेला. हजारोंचा जनसागर धम्मगुरूच्या अखेरच्या प्रवासाचा साक्षीदार ठरला.

मुंबईत आगमन (1:50, पहाट 7 डिसेंबर)

विमान उतरताच जवळपास 50,000 लोकांच्या समुद्राने सांताक्रुझ विमानतळ व्यापून गेला होता. रात्रभर वाट पाहत उभ्या असंख्य कार्यकर्त्यांनी आपल्या नेत्याला अश्रुपूर्ण श्रद्धांजली अर्पण केली.

यानंतर पार्थिव देहाला ‘राजगृह’ येथे आणण्यात आले. दादर परिसरात जवळपास एक लाखाहून अधिक लोकांनी जणू काळाच थांबवून शोक व्यक्त केला.

Also Read | हे देखील वाचा: Books Written By Dr. Babasaheb Ambedkar

अंतिम संस्कारातील संघर्ष आणि चैत्यभूमीचा जन्म

डॉ. आंबेडकरांच्या अंत्यसंस्काराच्या ठिकाणाबद्दलही संघर्ष उभा राहिला. हिंदू स्मशानभूमीत अंत्यसंस्कार करण्यास विरोध होऊ शकतो, अशी चर्चा आधीच होती. शिवाय बाबासाहेबांनी स्वतः म्हटले होते  “मी हिंदू म्हणून मरणार नाही.” त्यामुळे हिंदू स्मशानभूमीला सरळ नकार देण्यात आला.

स्थळ निश्चितीतील अडथळे

• शिवाजी पार्कचा विचार झाला, पण परवानगी नाकारली.
• आंबेडकर महाविद्यालयाची जागा सुचली, पण काँग्रेस सरकारने विरोध केला.

शेवटी सी. के. बोले यांच्या दादर चौपाटीजवळील मोकळ्या भूखंडाची निवड झाली. याच भूमीवर पुढे चैत्यभूमी अस्तित्वात आली आज जगभरातील बौद्ध आणि आंबेडकरी अनुयायांसाठी पवित्र तीर्थक्षेत्र.

बौद्ध धम्मानुसार अंतिम संस्कार लाखोंची सामूहिक दीक्षा

7 डिसेंबर 1956 रोजी भदन्त आनंद कौशल्य यांच्या हस्ते बौद्ध विधीनुसार अंतिम संस्कार पार पडले. इतिहासातील सर्वात भावनिक क्षण म्हणजे बाबासाहेबांच्या पार्थिवाजवळच दत्तूकाका गायकवाड यांच्या नेतृत्वाखाली लाखो अनुयायांनी बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली.

बाबासाहेबांचे “धर्मांतराची चळवळ” हे अपूर्ण राहिलेले स्वप्न त्या क्षणी पूर्ण झाले.

युगप्रवर्तकाचा प्रवास संपला… पण प्रकाश तेजाने झळकत राहिला

6 डिसेंबर 1956 रोजी शरीर थांबले, पण विचारांचा प्रवाह थांबला नाही. त्यांचा संघर्ष, समतेची शिकवण, मानवतावादी मूल्ये आणि बौद्ध धम्माची दिशा आजही कोट्यवधींचे जीवन उजळवत आहेत.

{alertInfo}वरील माहिती मध्ये जर काही चुक झाली असेल तर नक्की आम्हाला E-Mail द्वारे कळवा, आम्हाला Suggestions देण्यासाठी येथे क्लिक करा!

{alertSuccess}Latest Updates साठी आम्हालाWhatsApp, Facebook, Instagram ला फॉलो आणि YouTube ला Subscribe करून Support करा! जय शिवराय जय भीम 💙🧡🙏!